ادبیّات انقلاب اسلامی
متن پنهان شعر «همزاد عاشقان جهان (3)» با تلفیق رویکرد بینامتنیّت ژرار ژنت و مایکل ریفاتر
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
(دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ایلام؛ نویسندۀ مسئول)
چکیده
نظریّۀ بینامتنیّت یا متن پنهان یکی از نظریّه‌های ادبی معاصر است که ژولیا کریستوا در دهۀ شصت قرن بیستم میلادی آن را ابداع کرد. افراد بسیاری در شکل‌گیریِ آن تأثیرگذار بوده‌اند. از میان آنان، دیدگاه‌های کاربردی ژرار ژنت و مایکل ریفاتر با شعر فارسی انطباق‌پذیرتر است. در این مقاله، به بررسی شعر «همزاد عاشقان جهان (3)» سرودۀ قیصر امین‌پور برمبنای رویکرد بینامتنیّت ژنت و ریفاتر خواهیم پرداخت؛ هدف از آن دستیابی به مضامین اصلی و خوانش درست از این شعر است. خوانش واقعی شعر مزبور، به‌دلیلِ رمزگان‌ها و نشانه‌های ضمنی، نیازمند تحلیل و بازیابیِ پیش‌متن‌هاست. پرسش این است که آیا امکان تحلیل شعر امین‌پور و بازنماییِ پیش‌متن‌های آن با قواعد بینامتنیّت ژنت و ریفاتر وجود دارد؟ برای پاسخ، ابتدا تطبیق‌پذیرترین پیشنهادهای ژنت و ریفاتر با شعر فارسی تلفیق و تبیین شد. براساس نظریّۀ ژنت، گونه‌های بیش‌متنیّت و بینامتنیّت صریح و غیر صریح و ضمنیِ شعر امین‌پور و، براساس نظریّۀ ریفاتر، انباشت و معنابن و نظام توصیفی و هیپوگرام و ماتریس شعرِ او تحلیل شد و متن پنهان شعر یادشده و روابط بینامتنیِ آن با شعر حافظ و سایه آشکار شد. با تحلیل شعر امین‌پور و آشکارساختن متن‌های پنهانِ آن، خوانشی جدید از شعر او به دست داده شده است.
کلیدواژه‌ها
)